LUVAS BRANCAS

CONTOS, LEENDAS E HISTORIAS DA COMARCA DE ANCARES

Nos días de choiva fina, esa choiva que quere parecerse ao orballo da miña terragalega, asáltame a nostalxia e nela veñen recordos da miña infancia. Luvas brancas é un historia real aínda que os nomes e as personas sexan ficticios.

O meu avó *Dositeo mestre non ejerciente, dos de antes da guerra civil española, dedicouse un tempo a preparar a admisión de mozos que querían ou desexaban ingresar na Garda Civil.
¡Tempos aqueles que moito cambiaron!
Falo de épocas pasadas, dos anos 50 do pasado século nunha aldea galega, desas que algúns chaman rurales ás súas moradores. Naqueles anos era normal que os educados ou leidos ensinasen aos fillos das familias da aldea que estivesen interesados xa que nin mestres había.
Os alumnos do meu avó Dositeo, eran especiais, ademais de pagar relixiosamente, debían colaborar ou axudar nas tarefas domesticas necesarias, facíano e fixérono, normalmente, ao terminar a xornada.
Aqueles aspirantes a Gardas Civís, completada a xornada terminaban o día
alimentando porcos, vacas e terneros, realizando traballos necesarios para manter a casa; aqueles que menos se aplicaban debían ir en busca de auga a un manantial bastante afastado para encher un gran tonel destinado ao fornezo da casa. O tonel estaba instalado nun carro ao que só había que enganchar ao burro encargado da tracción...
Contalo non é o mesmo que vivilo, e ata aquí todo parecería normal para aqueles anos...

O meu avó vivía só na casa sen outra axuda que a de Maruxa, unha criada que envelleceu servindo na casa; alguén tiña que facer os labores que el avó desatendía mentres impartía clases... Contalo hoxe tampouco é o mesmo que vivilo fai 60 anos, vendo a Rocin, o burro ao que o meu avó estimaba case con adoración, cría o meu avó que o burro sabia en todo momento a faena que lle tocaba facer, dicía que rebuznaba para advertir aos demais...
Podedes crerme, eu mesmo ví como detectaba aos que lle maltrataban e a quen non o facían, comprendín que avisaba de cando tiñan que engancharlle ao carro do tonel e desta forma sabiamos que a auga acabábase e era necesario ir reencher o tonel.
Gardo recordos daqueles tempos entre eles os de ver que eran sempre os mesmos alumnos facendo as mesmas tarefas; as máis duras para os máis torpes, e deixou pegada na miña ver como lles pedía superación: “superarse un mesmo”, non superar ao veciño, esa é a virtude. Aínda hoxe penso que tiña razón.
Hai lagoas na miña memoria e teño claro como o avó logo de caer da egua que era a envexa dos alrededores e saír tan malparado decidiu non volver montar nela e comprar un asno, iso si, nunca deu explicacións por moito que lle preguntasen.

Casí todos entendemos a Rocin e o seu xeitos de actuar; todos menos Lois do Neto era dos alumnos máis torpes e antigos dos que preparaba o avó, era tan falto de habilidade que ata do burro tiña envexa e mostrába ao apalear ao burro en canto desaparecía da vista do avó.
O burro aguantaba as malleiras fóra de casa pero había que velo rebuznar mentres Lois aguantaba as mostras de enfado do avó pola tardanza.
Un día, fun co meu pai e o avó Dositeo a Lugo, estando os tres comendo un unha pulpería, entraron catro homes saudando ao meu avó moi efusivamente, e entablaron unha longa conversación. preste oído, cheo de curiosidade pois me pareceu que estaban falando de Lois do Neto, escuche, alto e claro “Dositeo, ese nin coas luvas brancas aproba”...
De regreso a casa, varias veces preguntei ao meu pai que era iso das “luvas brancas” ¡Todos os alumnos do avó ten que ir examinarse con luvas brancas, así se asegura que non van suspender!.
Anos máis tarde entendín que os hai que non os cambian nin con ?luvas brancas?
Lois do Neto nunca conseguiu ingresar na Guardía Civil.
Así foi, e así o conto.

O PÍCARO GALEGO

1. 
   

CONTOS, LEENDAS E HISTORIAS DA COMARCA DE ANCARES

Anda nestes días circulando polo mundo cultural a noticia dun estafo ou engano no que se atopa involucrado un galego.. (O PAIS/CULTURA/Miguel Anxo García Vega/24 Abril 20014) O paisano en cuestión, tal parece que é nado en Guitiriz (Lugo) fai 60 anos e segundo din del é un home afable, amante da arte con don de xentes, ben relacionado nos círculos neoyorquinos... e agora... e un pícaro galego.

A historia na que se ve inmerso o pícaro galego, hoxe detido por fraude, daría comezo polos anos oitenta do pasado século e consistía en falsificación de obras de arte durante máis de trinta anos. Tal parece que o paisano, de apelido Bergantiños, contratou os servizos dun descoñecido, Pei-Shen Qian, de orixe chinesa, para imitar estilos de “consagrados” pintores estadounidense, e o “artista” imitador, que non copiador, grazas ao “pícaro galego”, colgou as súas pinturas nas mellores galerías e museos. ¡ Olé, Olé, e Olé ! Grazas a Bergantiños, delitos aparte, descubrimos un gran artista, Pei-Shen Qian e a súa capacidade para crear "novas obras" de pintores desaparecidos, ou ben que estes pintores non eran tan “grandes artistas”. Grazas a “Bergantiños” o meu paisano, o pícaro galego, descubrimos que fácil é pra algúns mencionar a Galicia e aos galegos en noticias intrascendentes ou pouco edificantes e canta dificultade teñen en facer sitio para as interesantes e boas. É evidente que “pícaro galego” non vén a conta nesta noticia e só motiva esta resposta; en nada contribúe ao esclarecimiento do feito. Sobra a mención, o pícaro galego, a menos que Miguel Argel García Vega teña algunha causa pendente contra Galicia ou os galegos. De ser así propiciaría outra aptitude.

XARDONMANROFER

Puedes leerla LA ENTRADA en castellano en VIENTOS DEL NEIRA

VACALOURA Y ESCORNABOIS

CONTOS, LEENDAS E HISTORIAS

VACALOURA Y ESCORNABOIS

Un cuento entre brumas

Erase unha vez..., ao principio dos tempos, un home, “un gran druida” posuía no seu xardín todas as plantas coñecidas, ordenadas e clasificadas para gozar das súas propiedades. Toda sanación e regeneración era posible pero o seu fillo primogénito, envexoso de tal sabedoría, ansiando herdar a súa poder, unha noite mentres durmía decapitouno. Cortoulle a súa cabeza en balde pois amenceu con ela sobre os seus ombros; o gran druida ía ao seu xardín, buscaba entre as plantas e pegábaa; así se sucederon moitas máis noites...ata que o malévolo fillo, decidiu desbaratar as plantas para que o seu pai non atopase o remedio co que pegar a súa cabeza. O ardid deu resultado e acabo finalmente coa vida do pai; desde entón os homes descoñecemos as propiedades das plantas... Así o relata unha antiga lenda celta, o que non sinala a lenda, é que o máis pequeno dos fillos do gran druida presenciaba aterrorizado como o seu irmán maior, decapitaba, noite tras noite ao seu pai. O pequeno e atemorizado fillo. fuxiu do seu irmán transformándose nun insecto, un coleóptero de gran tamaño cunhas ás negras como a noite e un corpo louro do que sobresaen dúas poderosas mandíbulas en forma de arco...

Anda aquel fillo do malogrado druida, trastocado en coleóptero, percorrendo as terras galegas nas que é coñecido por Vacaloura sen que as mortais xentes saiban quen é realmente. As xentes tampouco saben que o seu irmán perségueo para darlle morte, para perseguilo necesita tamén trastocarse en coleóptero e coñéceselle por Escornabois; dalgún modo, un representa o ben e outro o mal.

Sábese deles, ben pouca cousa, aínda que se lles pode supoñer dotados de poderes nada comúns nos humanos entre eles, a inmortalidad ou o poder para transformarse.

Vacaloura, como home ten moitas habilidades e úsaas para facer o ben, aínda que, iso si, tende a converterse nun gran personaxe ao que as xentes deben render pleitesía e cando isto sucede, normalmente, delátase, sendo así localizado por Escornabois que non cesa na súa persecución a fin de darlle morte.
A primeira noticia que tiven de Vacaloura é de cando viviu na idade media; existir existía aínda antes, pero és en está época cando vive grandes acontecementos, algúns dos cales forman parte deste relato, outros moitos, non; non teñen cabida por capricho do autor ao que os feitos chegáronlle por medio do mismísimo Vacaloura, e poden terse como certos ou incertos pero deles non se pode dubidar. Si alguén dúbida, non debe ir máis lonxe na lectura. Pódese dubidar da chegada do home á Lúa, da existencia de deuses, da política e os políticos e de moitas máis cousas; dos feitos de Vacaloura, non se pode ou non se debe dubidar. Sobre as vivencias xunto aos Iberos, celtas e tartesios, pobos que habitaron Iberia, só hai noticias bastante vagas. Non obstante o noso amigo a afirma haberse aposentado en Iberia antes que os propios Iberos e os Tartessos, aínda que isto é unha cousa que pode ser real ou imaxinaria. vivir por aqueles anos, de por si, debe ser alucinante, casí tanto ou máis que seguir vivo nos nosos tempos, aínda que, tal parece, que a Vacaloura e ao seu irmán Escornabois estas cousas non lles preocupan, por algo son inmortales.

Para Vacaloura cambiar de imaxe a fin de evitar ser recoñecido é relativamente doado; intercambiar de corpo é outra cuestión. En primeiro lugar vese impedido pola súa facilidade de encariñarse do corpo que ocupa é reacio en abandonalo e ten que facelo, debe reproducirse todas as primaveras, de non facelo acabaría coa súa inmortalidad. Ter descendencia é vital de romperse a cadea, sería un desastre, unha calamidade similar á que ocorre cos alimentos conxelados. El é coidadoso, nada abandonado; non pode permitirse invadir un corpo, soamente pode habitalo, vivir nel sen intervir; si ao corpo no que habita alcánzalle a morte estando en él, acabaría a sua inmortalidad, sería o seu fin, por iso está sempre alerta e disposto a voar a calquera outro “envase”; gústalle facelo nos anocheceres dos veráns cando a calor diurno vai cedendo ao frescor que trae a noite e si é en lúa chea, perfecto. Esqueza dicir que Vacaloura perdería a inmortalidad en caso de realizar ou permitir practicas malignas. El esta obrigado a facer o ben; habitar en corpos posuídos polo mal deixaríalle ao descuberto e podería ser localizado por Escornabois o seu malvado irmán.

A Vacaloura o mesmo atópaselle nos tempos antigos como nos actuais percorrendo o sudoeste de Europa, a península Ibérica, Iberia, Hispania ou España. como queiramos chamala sen contar a separación política de Portugal. Noticias sobre el chegáronme procedentes dos seus encontros en lugares pouco identificados. As citas sobre os seus feitos ou gestas, poden levar á confusión pero non a dar lugar a outra crenza; os feitos, nomes, situacións son produto da imaxinación e son só meras coincidencias coa realidade.

É máis que posible que Vacaloura chegase a Iberia procedente de Centroeuropa, xunto coas tribos celtas, ao comezo do primeiro milenio a.c.; aquelas xentes pastoriles e guerreiras de avanzada cultura no seu tempo que penetraron na península polos Pirineos asentándose en Cantabria, Asturias e Galicia, e que despois se mesturan cos Iberos, dando lugar ao pobo Celtíbero. É posible que habitase no castro de Santa Tecla, alá pola desembocadura do Miño, pois Vacaloura garda bos recordos do marisqueo e da pesca a xulgar polos coñecementos que ten destas actividades; claro que puido ser en calquera outro asentamiento costero como Fazouro ou o mesmo Baroña. Todo é posible, aínda que non coñecido, o que si é sabido por todo o mundo é que máis tarde llegarón outros celtas, unhas tribos coaligadas, que marchan á guerra formando unha fronte común, os Suevos que viñeron a nosa península froito dun acordo co romano, non todos saben que Vacaloura habitou entre eles, e claro, Escornabois tamén; el non deixa a persecución do seu irmán, vaille niso a inmortalidad. De non lograr o seu captura sempre corre perigo, Vacaloura é o único que lle pode arrebatar a eternidade.

Vacaloura díxome que entre os Suevos todos os homes adultos son homes libres e guerreiros, que nos tempos de guerra toman as armas; dereito e deber de todo suevo adulto, e a asemblea de homes libres, nomea a quen os debe conducir á vitoria. Uns van a guerrear e outros quedan traballando para si e os ausentes e ao seguinte ano se turnan. Andan ben organizados; mostran valentía e osadía combatendo de xeito conxunto para non ter que botarse nada en cara. !Son moi audaces!
Constancia da súa audacia deixouna Aquíla polo ano 456, abandonando Castro do Porto, a actual cidade portuguesa de O' Porto, ao mando dunha partida de guerreiros coa intención de apoderarse de Emérita Augusta, a rica cidade chea de almacéns repletos de gran, prata e ouro. Aquíla non sabe que no seu corpo leva a Vacaloura e que o destino resérvalle moitas batallas nas que sairá triunfante. A partida de guerreiros Suevos chegou ata Sevilla sen perdidas e retornou a Castro Porto cos carros cargados de tesouros e gran cantidade de escravos. Aquíla demostrou que non era necesario ir a guerrear coas mulleres anciáns e nenos como venia sendo tradicional e espertou envexa que apareceu, cabalgando sobre o rancor, Escornabois disposto a acabar con el. Aínda que Vacaloura desapareceu voando de corpo en corpo ata atoparse dentro de Karriarico. Aclamado como rei dos Suevos, crendo terminar coa escuridade acabo converténdose en católico, dando, nuevamente, lugar á aparición de Escornabois polo que Vacaloura viuse obrigado a desaparecer.

O noso amigo Vacaloura, ás veces, barrunta a Escornabois; percíbeo ao seu ao redor, sente vibracións xa experimentadas, unha axitación coñecida e é cando cre necesario abandonar o seu actual corpo. Pode elixir sen apresurarse, non como na maioría das veces nas que se ve obrigado a prescindir do sen poder optar. Así ocorreu aquel escuro ano do 457.
Por esta época do rei Requiario, apareceu o nefasto Aguiulfo, sen dúbida posuído por Escornabois. Aguiulfo é un malvado de orixe visigodo que se declaro rei dos suevos, usurpando o trono. Aguiulfo, o indigno, era lugarteniente de Teodorico e aproveitou a derrota dos suevos sufrida nas beiras do Órbigo, e nomeouse rei, practicando múltiples fechorías, asasinando a torto e a dereito indo a por a vida de Maldrás en cuxo corpo, Escornabois non sabía que se achaba Vacaloura.
O pérfido Aguiulfo coa súa forma de actuar logrou enfrontar aos suevos nunha guerra civil que finalizou cando Maldrás conseguiu darlle morte. A morte do innoble trajó a paz ás terras dos suevos.

Maldrás acabou coa vida Aguiulfo pero non con Escornabois, quen non tardo en intuír a presenza de Vacaloura no corpo de Maldrás e organizó con, moitísimo sigilo, unha conxura para acabar coa súa vida, e houbera terminado con Vacaloura de non ser pola agilidad con que voou con sobre Remismundo, fillo de Maldrás. Escapou á vez que a espada asasina atravesaba o corpo. perecese xunto a Maldrás e quizais fose mellor pois tardou en abandonar o corpo de Remismundo, empregando moito tempo guerreando de derrota en derrota, contemplando a caída no caos dun reino disgregado e famento cheo de escuridade como lle gusta ao seu irmán Escornabois.
Crueis e desapiadados anos, duros tempos aqueles en os que Leovigildo, último dos reis arrianos que mandou matar ao seu fillo Hermenegildo, por rebelde e católico. Tempos que deron máis valor ao pai asasino que ao fillo asasinado; non se sabe claramente en cal dos corpos atopábase Vacaloura e en cal Escornabois. Tampouco como ou cando, os homes empezaron a reverenciar ao asasinado como mártir e a veneralo como San Hermenegildo.

CACHORRO DE LOBO

DE HOXE PRA HOXE
MEU PEQUENO HOMENAXE AS LETRAS GALEGAS

Cando vivía na aldea, fai moitos anos, tiven o primeiro encontró co lobo, un achegamento fortuito.

Aquel día andaba co gando no bico do agro, alí onde comeza o monte, cando chamou a miña atención uns gemidos de dor que procedían da maleza que rodean a pedra e o pedernal de Trouxal; os aullidos ían en aumento mentres me achegaba indagador, pensando en Canelo, o meu amigo, un can de palleiro que tivemos na casa que non se separaba do meu lado excepto cuan íbamos ao monte, entón me abandonaba antes de chegar; nunca souben porque o facía. Os quexidos fixéronme chegar ao lugar e, zas, alí, un lobezno atrapado entre dúas pedras...

Aínda hoxe non sei como o fixen pero conseguín sacalo do seu aprisionamiento sen ferirlle e aqueles tenros ollos, case recentemente abertos, pois non tería máis de catro ou cinco semanas, miráronme con tanto agradecimiento que resulta difícil expresalo. Collino nos meus brazos, éncheino de caricias e tan disposto estaba a levalo comigo que non me decatei da presenza da loba ata que non escoite un gruñido próximo que me fixo levantar a mirada mentres o meu coiro cabelludo se erizaba... Baixeino o chan sen apartar a mirada da loba mentres o lobezno renqueante dirixíase a ela. Non sei canto tempo transcorreu, seguramente pouco, para o meu recordo unha eternidade, pero si sei que non esquecerei aquela cara do lobezno cunha mancha negra ao redor dos seus ollos que lle daban a aparencia de ter un antifaz, como non esquecer ultíma mirada de gratitud coa que me obsequio antes de desaparecer trala súa nai...

VEIGA, (SUEÑOS DE EMIGRANTE) -2-

CONTOS, LEENDAS E HISTORIAS DA COMARCA DE ANCARES

Éste é un relato real da vida dun home común, nada diferente da dos seus congéneres, quizais por iso, merece ser contada. Todo parecido con nomes de persoas e lugares son froito da imaxinación do autor.

XARDONMANROFER

SEGUNDA PARTE

Entre batalla e batalla, recalando aquí e alá, sen descanso e sen permisos de longa duración Veiga únicamente gozó dun pequeno respiro antes de acometer o asalto a Teruel. Case dúas semanas acuartelados en Ademuz deixáronlle un imborrable recordo.
A tropa libre de servizos pasea pola cidade entre veciños moi amigables e algúns que non lles mostraban aprecio aínda que non fóra de forma visible pero non houbo obstáculos para relacionarse coa veciñanza na que apenas había homes novos e sen saber moi ben como se atopouse con Carmen; unha beleza de verdes ollos e escultural figura. Carmen e Veiga sentíronse atraídos desde o primeiro día e encontrarón o modo de verse a “escondidas” afastados das miradas indiscretas e da férrea vixilancia á que tiñan sometida dous irmáns falangistas que nunca á fronte foron.
Os encontros de Veiga e Carmen non pasaron desapercibidos ao sarxento Marcelo, ao que a curiosidade perdíalle; quixo decatarse ben dos amoríos de Veiga e decidiu privarlle dos pases de saída. Veiga, decatouse da “curiosidade” do sarxento e resolveu a situación invitando ao sarxento a ir coñecer a Carmen; e a curiosidade levouno ao pobo acompañando a Veiga que lle deu esquinazo na taberna en compañía dos falangistas irmáns de Carmen. O sarxento Marcelo ten moitas “batallas” que contar e algunhas das que nin mentar quere como a noite no fronte de Murcia creu estar “vendo” pasar ovellas escoitando esquilas que portaban as tropas republicanas.

De improviso tiveron que levantar o campamento, tan precipitadamente que Marcelo quedase sen coñecer a Carmen e Veiga non puido despedirse dela. Nunca máis volveron saber o un do outro.

O regimiento percorreu a fronte de Valencia, Alacante e Castellón entre acampadas pra recalar en Monforte do Cid antes de atacar Elche e alí, coas lineas de artillería funcionando incesantemente a tropa, mentres espera o asalto xoga ás cartas, e a Veiga pérdenlle as cartas, sobre todo, a brisca e o tute; perder tomáballo moi a peito, parecía que lle fose a vida niso e ese día perder partida tras partida, a vida lle fué niso. Ocorreu que abandonou o buraco do obús onde estaban xogando ao quedarse sen tabaco, que era o que se xogaban, e aínda antes de chegar á tenda de campaña, un certeiro obús segó a vida dos seus cinco compañeiros; Veiga descubriu que non era certo que nos buracos dos obuses non volven caer máis obuses e tamén canto doe a perdida dos bos amigos. Tanto lle afectou que pasou dúas semanas na enfermería sen ser ferido.
Incorporar á unidade, co alta médica, para entrar desfilando xunto aos seus compañeiros en Orihuela. Recibíronlles con bandeiras brancas. Aos nenos notábaselles que foran preparados para acollerlles, mentres que as mulleres e uns poucos homes maiores, simulaban alegría, senón todos, case todos. En primeiro lugar, abrindo o desfile, marchaba unha centuria de falangistas, estes pregoaban na retaguardia que viñan da fronte, aínda que Veiga non vira a ningún por alí, realmente só viunos no desfile.
Veiga coñecía, de oídas, as tarefas dos falangistas, sabía que o seu labor desenvolvíana nas cidades e pobos, fundamentalmente como “quintacolumnistas” que ensinaban aos vermellos e republicanos, “a pasear”, ¡Vamos! Que os levaban de paseo, e non o debían facelo nada mal, non tiveron reclamaciones dos paseantes.
Veiga marchaba nos últimos lugares da formación, e miraba á súa ao redor con detenimiento; non vira nunca unha cidade como Orihuela. Notábanse os bombardeos dos regios edificios e dos palacios da nobreza, ás portas dos cales saudaban brazo no alto e moi enfervorizados aos libertadores. Nunha das moitas igrexas, se encaramou un raparigo cunha bandeira inimiga dando vivas á república. Non tivo tempo pra máis, foi abatido e rematado polo Xefe da Centuria dos falangistas. Baleirou o cargador da súa pistola no seu corpo inerte, cando xacía, agonizante, no chan. Armouse un gran revuelo, algúns non sabían onde esconderse, outros se tombaron tapándose a cabeza con ambas mans. Ao seu lado Germán caeu desmayado, e tivo que trasladalo con axuda doutro compañeiro á casa máis próxima. Veiga nunca soubo que naquela casa, había nado Miguel Hernández.
Desde Orihuela partiron rumbo a Teruel.

Catro días escondidos, camiñando pola noite a paso forzado, sen poder facer lume, comendo en frío, percorrendo canles de arroios e torrenteras, vadeando montes con lentitud. As penosas marchas, achegaron a compañía ao obxectivo; Un outeiro próximo a Albarracín que impedía o paso pra tóma de Teruel polos nacionales.
Pasaron dúas noites consecutivas, prácticamente enterrados, nas beiras do riu Ebrón, camiñaron deixando sempre á súa esquerda a sierra de Javalón, avistaron Jabaloyas, unha aldea pequena, non puideron achegarse para non ser descubertos. A posición divisarona de madrugada, había que subir os mil catrocentos metros. Ata Valdecuenca; a cota alcanzouse e alí esperaron a noite para asaltala. Recibiron ordenes tallantes, silencio absoluto, nada de ruído e pasar a coitelo aos defensores, sen reparar en nada, canto antes mellor.
Á noitiña desprazáronse sigilosamente, ladera arriba, coas bayonetas caladas. Veiga ía desnucado, unha cousa é disparar contra o inimigo desde a distancia, e outra ben distinta, é matalo tan próximo. Na proximidade, non se deixa de pensar que estas matando a un semellante, a un ser humano, talvez a un irmán. Na distancia cando Veiga disparaba o máuser, pechaba os ollos e abríaos para mirar a dereita é esquerda, co fin de pescudar quen podería acertar ao inimigo. Nunca pensaba que él acertase.
A bandeira moura da súa compañía precedeunos no asalto, cando o primeiro aceiro penetro nun defensor, montaron tal griterío que nin o mortalmente ferido foi capaz de escoitar o seu grito de agonía. O resultado foi catastrófico. A resposta dos defensores, tan inesperada como violenta. Tiveron que baixar u outeiro con precipitación, con tanta présa que moitos perderon as súas armas e macutos.
Todo o mundo atribúo o fracaso aos mouros, -isto tamén se fai agora- uns dicían que non eran capaces de matar en silencio, outros, que tiñan que berrar para quitarse o medo ou para infundirlo; o certo é que Veiga nin berrou nin acoitelou. Hoxe segue sen saber si fose capaz de facelo. Ao recordalo aínda ten medo.
Veiga miraba mal aos mouros, desde aquel día aínda peor. Non entendía a súa cultura e menos concibía porque estaban pelexando con Franco, nunha terra que non era a súa. El afín de contas foi á fronte porque o mobilizaron os nacionais, como o podían levar os republicanos. Aínda que non é menos certo que lle podía a razón de paisanaje do Xeneral, -actualmente conserva unha foto do caudillo en uniforme de gala coas condecoraciones de Capitán Xeral, das que había nos centros oficiais- Pero non hai que deixarse enganar, Veiga séntese socialista.

Acamparan nos arredores de Segorbe e establecieron o campamento de tal xeito que todos sabían que a cousa ía para longo; gozaban ata de permisos para ir ao pobo, e podíase ir con seguridade. Estaba controlado pola Falange.
No pobo habían habilitado un prostíbulo, na casa do Alcalde republicano ao que previamente levaron de “paseo”. A casa contaba na entrada cunha cantina, onde se pechaban os tratos carnales. As restantes dependencias destinábanse aos revolcones.
Cando Veiga entrou na cantina, atopouse no medio dunha discusión entre un mouro cunha furcia que se negaba a aceptar o diñeiro e o trato. As razóns non eran outras que as do descomunal membro sexual do beréber, ela espetáballes sen máis:
¡Iso, métesllo a ti nai!
Veiga aconsellou ao mouro que se enrollara o aparello no turbante e ao parecer o consello funciono. O mouro de nome Munir, confraternizó con Veiga, invitoulle ata ás bebidas, aínda que o non probaba o alcohol. Saíron moitas veces xuntos e mantiveron longas charlas, falando cada un da súa terra e dos seus costumes. Veiga reprocháballe a Munir moitas cousas, sobre todo co auga.
¡A auga sérvenos para purificarnos!
-Pero utilizas o prato no que comes para lavarche o cu-
¡Crees seica que non lavamos o prato, o voso é peor non lavades o cu logo de cagar!
Veiga quedo bastante desconcertado e decidiu contraatacar. Nada mellor que amentarlle a fuxida de Valdecuenca.
-Si aquela noite non gritásedes, tomásemos a posición- ¡Pero, Foder como gritabades!
¡Non che enfades, Paissa!
¡subimos os primeiros porque non confiaban en vós!
-Executamos as ordénes dos xefes e oficiais, e eles foron os primeiros en retroceder; como saíu mal, bastante mal, ¡Somos os culpables!
-Agradece a Ála, salvar a honra... nós cargaremos coa deshonra-

Pasaron moitos anos ata que Veiga reencontrouse con Munir; foi en Madrid ao dobrar na rúa de Carretas. Eran tempos de Paz; Vinte e cinco anos de Paz, de silencio nas urnas, de ideas caladas, que non sometidas e de cobrarse os servizos prestados.
Munir contoulle que traballaba cun familiar seu, un tal Bussiam que ao parecer estaba protexido polo Xeneral, parece que foi cabo do seu escolta. Íalle moi ben, polo menos, así lle pareceu a Veiga. Intercambiaron os suas vivencias, contáronse a súa vida e despedíronse para nunca volver verse. A Veiga seguían sen gustarlle os mouros.

VEIGA, (SUEÑOS DE EMIGRANTE)

CONTOS, LEENDAS E HISTORIAS DA COMARCA DE ANCARES

Éste é un relato real da vida dun home común, nada diferente da dos seus congéneres, quizais por iso, merece ser contada. Todo parecido con nomes de persoas e lugares son froito da imaxinación do autor.

XARDONMANROFER

PRIMEIRA PARTE

Acabando o ano dezanove, do século pasado, preto de Triacastela, próximo a Villasteba, entre Becerreá e Sarría Había unha aldea e aínda haina, chamada Val, claro que como Val non figura en ningures, si é que aparece chámana Vale. Val é unha aldea como calquera outra aldea das montañas lucenses encaixada nun pequeno val, de aí o seu nome.

Tres casas aquí, duas alá, outras no camiño de tralagar ou na senda de acevedo; así é Val.

A casa dos Veiga atópase na parte máis alta do val, medio escarbada na ladera protexida en parte dianteira por un gran portalón que lle dá un aspecto de fortaleza á que resulta difícil de acceder, aínda que nos crus invernos, máis dun lobo apareceu husmeando encima do tellado.

Pois alí, en Val, na casa dos Veiga, naceu un neno; como nacen todos os nenos, espidos, aínda que ocorre que algúns os visten nada máis nacer e outros pasan toda a vida espidos.

Puxéronlle de nome Manuel e como tal foi bautizado e inscrito no rexistro, iso si, pasados dous meses non fose ser que morrese antes, tal parece que eran os costumes daqueles anos.

Manuel, Manolo. Manolin, foi o pequeno de cinco irmáns e tres medio irmáns, e desde ben neno non fixo outra cousa que traballar; traballar de sol a sol. Dos Irmaus, se cadra, xa falaremos mais adiente.

A vivenda dos Veiga pode parecer unha fortaleza e dar a entender que as súas moradores viven na opulencia pero nada máis lonxe da realidade; os Veiga son pobres, pobres de solemnidad.

Quizais fose a pobreza a que levou á nai de Manolin a traballar na casa rectoral, a traballar pra o señor cura, non pra a Igrexa; Monolito, tamén traballaba, malia os seus catro anos, a súa nai sen soldo e Manoliño coma se xogando fose. El non sabía que iso era traballo, cría que era un recreo, foi máis tarde cando se decatou. El nunca xogara, só traballara, que non sabía o que era xogar, que os nenos xogan. Foi tamén máis tarde cando se decatou, que tenía irmáns e ata medios irmáns.

Manolin era moi esperto e íase dando conta dos acontecerés daquela vida, de que naquela casa espertábanlle ben cedo para levar o gando ao monte e así non darlle o almorzo como aos demais. Manolin era valente e ata temerario; cando o lobo aparecía preto do rebaño do gando, non só gritaba “ao lobo, ao lobo”, corría tras el as xentes decatábanse. O señor cura tamén se daba conta.

Un bo día da súa vida, ao amencer, o señor cura, montado na súa egua, con el habito recolleito, téndelle a man e dille: ¡Veña, sobe que imos a casa do teu pai!. O asombro de Manolin aínda foi maior cando comprobou que non tomaban o camiño á casa dos Veiga e atopouse abandonando Val polo camiño de Sobrado descendendo ata Vilameixe, vadeando o Ricobo e deixando ao carón Aranza atopouse cunha casa e un pai descoñecidos.
Acababa de cumprir nove anos, comezaba o verán cando o deixarón na casa do seu "Padrin", “Fillo meu, xa ves que eu non podo darche o que non teño, alí daranche ben de comer, coidaran de ti e vestiranche” díxolle a súa nai, é non puido elixir, non puido elixir; non puido durante moitos anos da súa vida. Nin tan sequera aos representantes políticos, ¡Nin iso!.
Aínda hoxe parécelle escoitar a voz amorosa da súa nai, recordándolle.¡Meu neno, portate ben, que pra outono eite de recoller!; Díxollo con tal entereza que chegou a crerllo. O paso dos anos encargaronse de quitarlle a esperanza de volver algunha vez coa súa nai á rectoral. Ela si visitáballe en canto podía. Algunhas veces, poucas; eran moitos os traballos para tan poucos anos e con todo eran bos tempos; ata para aprender a ler e escribir.

O seu “Padrin”, consentir non o consentía e non había maltrato; saber non sabía si queríalle pola chamada do sangue ou por contar cunhas boas mans para traballar. Padrin chámolle desde o primeiro día e Padrin chamaríalle o resto dos seus días, non quería que lle chamase pai.

O Padrin era mestre, dos do Rei, e ao término de cada día, dedicaba un tempo a ensinar, non-só a el, tamén aos mozos da aldea. Tal situación, producíase exclusivamente, desde finais de outono, ata a primavera, cando as condicións meteorolóxicas non deixaban faenar fora; os mozos a cambio facian faenas na casa, alimentaban o gando, carrexaban auga, restauraban ferramentas e isto descargaba de traballo a Manuel que xa andaba en en plena mocidade, naquel fogar, e por primeira vez sentía unha calor especial, algo parecido a un trato de familia.

Cando Manuel deitábase non paraba de soñar con emigrar e sobre todo cando na casa recibían carta desde Cuba, o “tío Abel”, irmán do padrin, escribía relatando as excelencias da súa vida; el nunca chegou a coñecelo, xamais volveu a Galicia, e iso non era bo síntoma. Manuel non imaxinaba con embarcarse, soñaba con Madrid. A Madrid habían ido moitos Veigas e Madrid viña aos seus sonos nas poucas cartas que lle escribía o seu irmán, o único que sabía ler e escribir, e probablemente o único que se acordaba del.

Nos vento chegan os ecos da asonada militar ¡O golpe de Estado! Os sublevados contra a II República española conquistan Galicia nun dicir amén e os oficiais do “xeneral” baleiran as aldeas de homes para fornecer o seu ejercito, sen importar a idade ou o estado; homes sas e fortes. Bandos de alistamiento lévanse a todos os lugares obrigando a acudirse as casas consistoriales, e así Manuel, presentouse no Concello de Baralla pra ser levado ao cuartel de San Fernando en Lugo e alí ser instruído e formado na milicia. Sen poder elixir, sen poder optar abandonou a aldea por primeira vez.

Un tempo despois, antes de partir pra ao fronte, é tamén por primeira vez paseou pola cidade lucindo o seu traxe miliciano e as suas lustrosas botas ben distintas daqueles “zocos de madeira” que sempre calzó, desechados xunto aos seus ajados e zurcidos pantalóns de burda pana. Ata orgullo sentía trala arenga do Xeneral García-Valiño; irse a primeira linea de fogo era un deber e un honor.

Os recentemente reclutados marcharon camiño de Teruel deixando atrás aos seus; pais nais, mulleres, noivas e fillos; Manuel deixou no cuartel o seu propio nome xa que alí sempre foi nomeado como Veiga e en diante así é coñecido.

RAMON DO PENEDO

CONTOS, LEENDAS E HISTORIAS DA COMARCA DE ANCARES

Ás xentes do Val do Neira co meu agarimo. 

Puedes leer este relato en Castellano en

VIENTOS DEL NEIRA

http://manoloxardonpol.blogspot.com.es/

 RAMON DO PENEDO

Nas cercanías de Sarría, hai unha aldea escondida nas ladeiras da serra de Touville e Armea; sete casas ancoradas no pasado, suspendidas encima dun promontorio rodeadas dunha masa de arboles a modo de fortificación natural, acollen e acubillan a outras tantas familias emparentadas entre se desde os tempos antigos.

Ao pé do promontorio, querendo fuxir, o río Neira adorna as súas ribeiras con álamos cubertos de muérdago e os castiñeiros milenarios ensinan os seus froitos; alí un, ante a explosión da natureza, sentinme pequeno, moi pequeño.

Á aldea só pódese chegar pola parte traseira do monte entre frondosas carballeiras. Moitos anos indo gozar das vacacións coa liberdade que me concedía o meu avó, que non era moita; moitos anos buscando lugares descoñecidos próximos, e non tan próximos, e nunca imaxine que por alí existía unha aldea tan fermosa e iso que coñecín e fun coñecido nas mais de setenta aldeas que ten o Concello.

Foi Madrid quen me deu a oportunidade de coñecer a Ramón e a súa incrible aldea que nin el mesmo sabía estaba situada nas ruínas dun castro celta.

Aquel día, no vello Madrid nun bar da rúa Leganitos soou ao meu lado un estruendoso,
“Vaiche boa, vela ai vai”

Volvinme para descubrir de onde procedían as palabras e achei a un home sentado nunha banqueta alta sen que as pernas chegásenlle ao chan falando só.

“Madia leva, xá falas só”

!Non falo só, falo comigo mesmo en voz alta!

E empezamos a conversar; falando e falando chegamos ao de sempre:

- Eu son de Baralla,
- Eu tamen

Un encontro, unha aperta de mans, un volverémonos a ver e...

O paisano chamáse Ramón, Ramón dó Penedo, e traballaba naquel local. Volvín por alí varias veces e establecemos amizade; un aprecio que durou e aínda dura a pesar que o paso dos anos e a distancia arrefrían as amizades...

No verán do setenta, sabendo que Ramón dó Penedo estaba de veraneo na súa casa, fun velo aínda que non foi tarefa fácil, logre chegar seguindo as instrucións dun paisano bo coñecedor da zona.

Partín pola estrada local que une Baralla con Pobóaa de San Xulian, bordeando o rio Neira pola súa marxe dereita, augas abaixo, ata chegar á ponte medieval de Covas. Aparque o coche, xa sabía por Ramón que ata a súa aldea só podese ir por camiños do carro.

Acometín a ruta seguindo as rodadas dos carros, entre bosques de carballos e castiñeiros que apenas deixaban pasar os raios do astro sol, o que era de agradecer naquel caloroso Agosto, o camiño íase empinando e durante o seu ascenso non deixaba de pensar na dificultade que terían as yuntas para tirar dos carros. Cando comecei a sentirme perdido, ao final do camiño, apareceu ante min, un “can de palleiro", can común nas aldeas galegas, de pequeno tamaño e perigoso polas súas imprevisibles reaccións. Afortunadamente, tras el venia o seu dono quen véndome, desvalido, vestido ao estilo da cidade, apiadado da miña e suxeitou ao fero animal e ao ser preguntado, en galego, pola casa dó Penedo, desfíxose en amabilidade para indicarme a senda.

Fronte á vivenda comprendín porque a chamaban dó Penedo; gran parte da casa estaba edificada sobre unha enorme roca, catro grandes palleiros que almacenaban herba e palla de cereal, revelaban extensas praderías e posesións agrícolas propias dun poderoso hacendado. A pedra que sustentaba parte da casa, parecía evitar que se precipitase pola inaccesible ladeira.
Como ocultando a casa, arboles froiteiras rodeaban a chaira, destinada a aira, no fondo destacaban seis pomarés repletos de mazás vermellas e xunto a eles, polo menos unha ducia de perales invitaban a coller o seu froito. !Admirable!

Ramón en en persoa salio a recibirme e tras as presentacións e os saúdos, levoume a percorrer os seus lugares predilectos; tiña ganas de mostrarme o orgulloso que se sentía ao poder estar neles. Algo cansados sentámonos sobre unha pedra colocada alí expresamente nun sitio especial desde o que se observa unha impresionante paisaxe. A visión do val do Neira desde aquel punto, aprisionó a miña mirada, unha profunda paz apoderouse de mi, sentía palpitar o meu corazón e presentía as emocións que embargaban a Ramón, ata o extremo de non atreverme a mirarlle para non perturbarlle.

Ante os meus ollos, a esquerda e a dereita, prendidas nas ladeiras, unha tras outra, aparecían pequenas aldeas, as terras de labradío e os verdes prados que as circundan parecían elevarse en busca do ceo, entre ambas as ladeiras aprisionan a canle do rio formando un espectacular cadro policromíco. O rio se difumina en afastado fondo, alá por Láncara, reaparece, enxalzado a vista, en Pobóaa de San Xulian, incomparable visión.
Naquel momento, comprendín que ao rudo amigo por moi afastado que estivese deste lugar, os seus sentidos non se apartarían de alí. El era a terra, a mesma terra, a nai da vida. Presentín que os seus pensamentos estaban ligados, inseparablemente, a aquelas ladeiras e que por afastado que estivese o seu corpo destes lugares, non atoparía máis beleza, él non renunciaría aos soutos, ás carballeiras, nin ás chousas, toxos, xestas, arándanos, amorodos, fentos é ventos dó Neira. Él era, froito de froitos, “ribeireño dó Neira” Sentín as súas sensacións e nelas tiven o pleno convencemento da sua determinación, nunca mais viviría lonxe de alí.

Ramón tiña a forza da terra; demostrouno cando o tiro de vacas que guiaba o seu pai non lograba arrincar o carro cargado con moito esterco; sen dubidar, aferrouse a unha roda ata facela virar, mirando retador á parella de vacas, indicando que a súa forza e poderío eran superiores.

Ao mediodia, baixo as sombras das nogueiras, demos conta do xantar regado con viño de “Peares”, café de puchueiro, mais unhas gotiñas de oruxo dePortomarin.

A tarde transcurrio, mansamente, percorrendo os arredores da aldea e sen darnos conta veu a noite, fora para pasar o día e non puiden resistirme á invitación de quedarme. Acollido con tanta xentileza e amabilidade, todo parecíame incrible. Sen apenas decatarnos, envolvida no manto da noite, a néboa, emanando do rio, fíxonos abandonar o exterior e acender lume na lareira.As casas da aldea ocultábanse á vista unas doutras e sinembargo sentíanse presentes. Gocei da compañía de todos os veciños que se afanaban en agradar en franca competencia. Todos e cada un deles magnificaban o que tiñan producían, pescaban, cazaban ou colleitaban; para eles o seu era mellor do mundo, e dicíano convencidos, sen ruborizarse, se un pesca unha troita, era a máis grande jamas vista, outro afirmaba que lle axudou a sacala da auga con moito esforzo. Se alguén cultiva patacas son as máis grandes e fermosas, sempre hai quen se encarga de afirmar “cunha comía toda a familia”. Os nabos, enormes, permitían obter as mellores nabizas e logo os máis esquistos grelos, todos os comentarios terminan, entre miradas de complicidade e coa frase sentenciadora, “vaiche boa”, coreada ao unisono polos oíntes cun, vela ai vai.
O trato recibido facía difícil abandonar o lugar pero non había outra. Tres días despois mentres descendía en busca do meu coche, apesadumbrado por ter que abandonar tan fermoso lugar, afloro na miña cabeza o recordo de todos os seus habitantes e me dí conta da ausencia de mulleres novas e da abundancia de homes, xemelgos ou mellizos en case todas as casas. Finalizadas as vacacións, volvémonos a atopar en Madrid, e como sempre, falabamos das nosas vivencias.

Finalizado o verán, novamente nos madriles volvémonos a atopar, cada vez con máis frecuencia, falabamos moito do Neira e as súas troitas, das aldeas, do Concello das festas; tiña en min con quen falar “dá terra nai”, agradecía a miña conversación e eu a súa pero cada vez viámonos máis de cando; é así a vida na gran cidade, son as circunstancias. Puiden comprobar que ultimamente Ramón facía unha vida realmente estraña; ía da pensión ao traballo no que pasaba todo o día, que non lle interesaba librar ou percorrer Madrid, só gastaba o imprescindible e finalmente, un bo día espetoume: Volvomé pra casa - E iso? !Teño que facelo! !Morreu meu irmau!

Pasaron varios haste que nos reencontramos na feíra de Baralla, él estaba xunto a un tractor cun remolque cheo de porcos que levara para vender, apenas tivemos tempo para falar e despedímonos coa promesa de que iría visitarlle. !Podes vir en coche, xá chega a pista! !

Cumprín co prometido unha semana despois do encontro e a media mañá aparecín na súa casa; todo seguía igual, case igual, aínda que, sen saber nada, presentín cambios e os contrasté na conversación con Ramón. Falando lévome aos seus recordos de xeito pausado; desde os mesmos lugares que habiamos percorrido, alí na mesma pedra, asomados á mesma fiestra virtual, contemplando a mesma vista, relatoume gran parte da súa vida. Comezou polo seu nacemento, máis ó menos nestes termos:
Do dobre parto da miña nai, o primeiro en nacer foi Pedro e por iso herdou a casa, as terras e ademais as afeccións do meu pai, sobre todo ao alcol, con todo o apego e o agarimo pola familia non os perdeu nunca, O meu irmán Pedro, pola contra, ás fillas os rehuía coma se apestaran, mandaba, ordenaba cal amo e señor, casou coa moza que eu amaba, tróuxoa para casa e en estás circunstancias non tiven outro remedio que abandonar á terra, miña terra. Pedro dedicouse con profusión á bebida que o levou, ao cabo de poucos anos, a unha morte por cirrosis, precedida dunha longa agonía, non sen antes procrear catro fillas.

O sol estaba no máis alto, iluminaba o val do Neira sen sombras pero na súa cara e nos seus ollos apareceu a dúbida e acudiron ao seu aspecto os tempos de negra amargura, foi un instante, fugaz, pero me pareceu unha eternidade, refíxose prontamente e proseguiu. Volvín de Madrid, no que nunca estivo outra cousa que o meu corpo, enterrei a Pedro, dedíqueme de maneira total á casa.

Os poucos cartos que aforrei na capital foronse non baño que fixen e na traida dá auga, tiven que ir por ela a fonte dá Chousa ¿longo, non? Os veciños non axudaron, mais agora queren ter a auga. O baño, meu pai foi capaz, nin de velo nin de usalo, tiña fixacion ca horta e limipiaba ó cu cunha verza, daballe ou mesmo botar a merda na corte que na horta, non houbo maneira de facerlle cambiar dá opinion. !Pra que vexas!
Enterrei aos patróns en pouco tempo, e cáseme coa miña cuñada, non sei se por amor ó por darlle un pai ás miñas sobriñas, ademais convertinme en pai de dous fermosos xemelgos e sen apenas darme conta, sumido na bebida cunha profunda depresión na que caio e recaio cada poucos meses da que costa saír, só este lugar, a presenza de bos amigos mitiga, o meu espírito, me reconforta, faime esquecer os meus pecados que segundo o sr. cura e os meus veciños, son moitos, e teño que purgarlos...

Ultimamente as noticias que teño de Ramón fanme pensar que está recuperado ata o extremo de esquecerse por completo do que poidan pensar os seus veciños. Vive dedicado a coidar da súa familia e da súa facenda.

Os demais tamén tratamos de esquecer, aínda que só sexa o nome da aldea, co fin de protexer a parte dos feitos reais aquí narrados, dramatizados e enxalzados ao libre albedrío do autor para preservar a persoas, ideas ou coincidencias coa realidade; todo parecido con persoas e feitos sera froito da coincidencia.

En Madrid a 27 de Outubro de 2012

XARDONMANROFER